Tarih Yolu Tarih Dersleri İçin Kaynak Site XIX. yüzyılda;
- Milliyetçilik akımı ve liberalizm Avrupa’nın siyasi ve sosyal gelişimi üzerinde etki olmuştur.
- Avrupa ülkelerinde mutlakiyetçilik zayıflamış, demokrasi anlayışı güçlenmeye başlamıştır.
- Almanya ve İtalya siyasi birliklerini kurmuş, bu durum Avrupa’nın güçler dengesinde değişimleri beraberinde getirmiştir.
AVRUPA DEVLETLERİNİN GENEL POLİTİKALARI
İNGİLTERE
XIX. Yüzyılın en güçlü devleti olan İngiltere, büyük bir sömürge imparatorluğu kurmasına rağmen Fransa İhtilali sonucu ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesine sempati ile bakmaktaydı. Çok uluslu devletlerin parçalanmasının sömürgelerindeki hakimiyetini güçlendireceğini düşünüyordu. Ancak 1878 yılına kadar Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü savunmuştur.
İngiltere, neden Osmanlı toprak bütünlüğünü savunmuştur?
- 1838 yılında kazandığı ekonomik ayrıcalıkları kaybetmemek ve başka devletlerle paylaşmamak
- Osmanlı’nın hammadde ve pazar olanaklarından faydalanmak istemesi
- Hindistan’a giden yolları güven altına alabilmek için böyle davranmıştır.
Peki, neden 1878 yılında bu politikadan vazgeçmiştir?
- Almanya’nın birliğini tamamlayıp (1871) sömürge yarışına katılması ve Osmanlı ile yakınlaşması
- Osmanlı Devletinin iyice zayıflaması, İngiltere’nin politikasını gözden geçirmesine neden olmuştur.
FRANSA
Kanuni döneminde başlayan Osmanlı-Fransız dostluğu, Fransa’nın 1798 yılında Mısır’ı işgal etmesiyle bozulmuştur.
Fransa, sömürgecilikte İngiltere kadar başarılı olamasa da gücünü devam ettiriyordu. Osmanlı toprakları üzerinde diğer devletlerle işbirliğine gidiyordu. 1848 İhtilali sonrasında Fransa’da ikinci cumhuriyet ilan edilmiş ve herkese oy verme hakkı tanınmıştır.
Fransa daha sonra Osmanlı toprağı olan Tunus ve Cezayir’i işgal etti. I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı topraklarını paylaşan devletlerarasında yer aldı.
RUSYA
XVIII. Yüzyılda Rusya İstanbul ve Boğazları ele geçirerek sıcak denizlere ulaşmak diğer yandan Orta Asya’ya doğru yayılma politikası izliyordu. Bu yüzden Osmanlı Devleti ile sürekli savaşlar yaptı.
Çarlık Rusya’nın yıkılmasından Türk bölgeleri Sovyet Rusya egemenliği altına gelmiştir. 1991 yılında Rusya’nın dağılması üzerine Türk cumhuriyetleri bağımsızlıklarını ilan ettiler. Balkanlarda da Panslavizm politikası izleyen Rusya Balkan devletlerini Osmanlı Devleti’ ne karşı kışkırtmıştır. 1877-78 savaşından sonra Ermeni meselesinin çıkmasında da etkili olmuştur. Rusya I.Dünya Savaşı’ndan çekildiği için Osmanlı topraklarını paylaşan devletler arasında yer almamıştır.
AVUSTURYA
Mohaç Meydan Savaşı’ndan sonra Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin merkezinde Macaristan yer almıştır. Karlofça Antlaşması’ndan sonra Macaristan Avusturya’nın eline geçmiş, Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki hakimiyeti sona ermiştir.
Bundan sonra Avusturya Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarını ele geçirmeye çalışmış ve bu konuda Rusya ile de antlaşma içerisine girmiştir.
Avusturya’nın politikası Viyana Kongresi’nden sonra değişmiştir.(1815) Osmanlı topraklarının bütünlüğünden yana bir politika izlemeye başladı. Özellikle milliyetçilik hareketlerine karşı çıktı. Çünkü kendisi de çok milletli bir imparatorluktu.
Avusturya, Osmanlı Devleti gibi çok uluslu bir yapıda olduğundan Fransız İhtilali’nin yaydığı fikirleri (özellikle milliyetçilik) kendisi için tehlikeli görüyordu. Orta Avrupa’nın en etkin gücü olan Avusturya ile Rusya arasında Balkan toprakları üzerinde üstünlük mücadelesi başladı. Yine XIX.yüzyılın ikinci yarısında Avusturya, Alman birliğinin sağlanmasında Prusya ile mücadeleye girişti.
Balkanlarda Rusya ile rekabete girişti.1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra yapılan Berlin Antlaşması ile Bosna-Hersek’i Osmanlı Devleti’nden aldı.
OSMANLI DEVLETİ
Bu yüzyılda iç sorun olarak başlayan birçok gelişme zamanla dış soruna dönüşmüştür. Avrupalı Devletler, alacaklarını, azınlık haklarını ve kapitülasyonları bahane ederek Osmanlı Devletinin iç içlerine müdahale etmişlerdir.
Osmanlı Devleti, XVIII. Yüzyıldan itibaren iç ve dış meselelerini kendi başına çözemiyordu bu yüzden bu süreçte denge politikası uygulamaya devam etti. Bu durum Osmanlı Devleti’nin Avrupa Devletleri ile çeşitli ittifaklar kurmasına neden olmuştur.
