Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

ABD Cumhurbaşkanı Woodrow Wilson I. Dünya Savaşı sonrasında yapılacak barışın esaslarını yayınladığı on dört ilke ile açıklamış, İtilaf devletleri de ABD’yi yanlarında tutmak istediklerinden dolayı bu ilkeleri kabul ettiklerini bildirmişlerdir.
ABD başkanı Wilson, savaştan sonra barışın devam etmesini bir daha böyle büyük savaşların çıkmamasını istiyordu.

Wilson İlkeleri

1) Devletler arası antlaşmalar gizli değil, açık yapılacak.

• Gizli antlaşmalar hukuken geçersiz sayılmıştır.

2) Karasuları dışında, savaş ve barışta denizlerde mutlak serbestlik olacak.

3) Uluslar arası ekonomik engeller kaldırılacak.

4) Ülkeler, silahlanmayı bırakacak ve iç güvenlik seviyesine indirilmesi için birbirlerine garanti verecek.

• İlk silahsızlanma çağrısıdır.

5) Sömürgeler üzerindeki istekler incelenecek ve bölge halkının hakları gözetilecek.

6) Almanya, Alsas- Loren’i Fransa’ya geri verecek.

• Bu madde “savaştan sonra mağlup devletlerden toprak alınmayacaktır” maddesi ile çelişmektedir.

7) Ulusların siyasi bağımsızlıkları için ve devletler arasındaki meseleleri görüşmek için uluslar arası bir kuruluş kurulacak.

• Milletler Cemiyeti’nin kurulması istenmiştir. Bu cemiyet Paris Konferansında kurulmuştur. Bu madde Wilson Prensiplerinin uyulan tek maddesidir. Savaş uluslararası meselelerin çözülmesinde araç olmaktan çıkarılmak istenmiştir.

8) Galip devletler, mağlup devletlerden toprak ve savaş tazminatı alamayacak.

• Bu madde yeni sömürgeler oluşmasına karşıdır.
• Mağlup devletlerin mütareke imzalamasını hızlandırmıştır.
• Savaştan sonra imzalanan antlaşmalar bu maddeye uymamıştır.

9) Osmanlı Devleti’nde Türklerin çoğunlukta olduğu yerlerin bağımsızlığı sağlanacak.

• Osmanlı Devletinin devam edeceği, fakat parçalanacağı vurgulanmıştır. Bu madde Mondros Mütarekesi’nden sonra Anadolu’da başlayan işgallerin hukuk dışı; bu durum karşısında Türk Kurtuluş Savaşının ise hukuka uygun olduğunu gösterir. Bu madde azınlıklar için ilham kaynağı olmuştur

10) Türk egemenliği altında yaşayan diğer uluslara da kendi kendini yönetme hakkı verilecek.
11) Boğazlar bütün devletlerin gemilerine açık olacak ve bu durum milletler arası garantiye sahip olacak.

12) Rusya, Belçika, Romanya, İtalya, Sırbistan, Karadağ ve Romanya’nın sınırları tekrar saptanacak.

Wilson Prensiplerinin Önemi:

1-İttifak grubu mütareke imzalama konusunda cesaretlendi. (Savaşın bitişi hızlandı)
2-Çok uluslu imparatorlukların parçalanması ön görüldü.
3-Wilson İlkeleri İtilaf Devletlerinin çıkarlarına ters düşmüştür. Bu nedenle kabullenmiş gibi göründükleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda yorumlamışlardır. İttifak devletleri ise bu ilkeleri barışın anahtarı olarak görüp benimsemişlerdir.
4-Savaştan sonra prensiplerine uyulmadığını gören ABD belli bir dönem Avrupa siyasetinden çekildi.
5-İmzalanan antlaşmalarda prensiplere uyulmadı.
6-Kurtuluş Savaşı ve II. Dünya Savaşı’nın çıkması Wilson Prensiplerinin amacına ulaşmadığını gösterir.