Mısır Sorunu ve Mehmet Ali Paşa İsyanı

Yunan İsyanı’nın bastırılmasında etkili olan Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’ya daha önce vaat edilen Girit Valiliği verildi ancak Yunanistan’a bırakılan Mora Valiliği verilemedi. Mehmet Ali Paşa bu gelişme üzerine Mora karşılığında Suriye valiliğini ve  Navarin’ de yakılan donanmasının tazminatını istedi. II.Mahmut bu istekleri reddetti. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa oğlu komutasındaki bir orduyu Suriye’ye gönderdi. Oradan Anadolu’ya geçen İbrahim Paşa Osmanlı ordusunu iki defa yenilgiye uğrattı.

II.Mahmut bu gelişmeler üzerine İngiltere ve Fransa’dan yardım istedi; fakat gerekli yardımı alamadı. Bunun üzerine “Denize düşen yılana sarılır” diyerek Rusya’dan yardım istendi. Rus donanması İstanbul’a geldi. Rusya’nın Boğazlar üzerinde egemenlik kurarak Akdeniz’e inmesinden telaşlanan İngiltere ve Fransa araya girerek Osmanlı Devleti ile Mehmet Ali Paşa arasında Kütahya Antlaşması yapıldı. (1833) Bu antlaşmaya göre;

• Mehmet Ali Paşa’ya, Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Şam valiliği verildi.
• İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana Valiliği verildi.

Uyarı:

• İç mesele olarak başlayan isyan dış meseleye dönüşmüştür.
• Osmanlı Devletinin zayıflığı görülmüştür.

    Kütahya Antlaşmasına rağmen kendisini güvende hissetmeyen II.Mahmut Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması’nı imzaladı.(1833) Buna göre;

• Devletlerden biri saldırıya uğrarsa diğeri kara ve deniz kuvvetleri ile ona yardım edecek,
• Osmanlı Devleti gerekli zamanlarda Rusya’nın isteğiyle Boğazları kapatacak.
• Antlaşma 8 yıl süreli olacaktı.

Uyarı:

• Osmanlı Devleti Boğazlar üzerindeki egemenlik hakkını son kez tek başına kullanmıştır.
• Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.
• Osmanlı Devleti kendini güvenceye almıştır.
• Rusya Karadeniz’de güvenliğini artırmıştır.

Balta Limanı Antlaşması

Mısır Sorununda İngiltere’nin desteğini almak isteyen Osmanlı Devleti İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Sözleşmesini imzalamıştır.

• İngiliz tüccarlar, Osmanlı ülkesinde her türlü malın alım satımını yapabilecek. ( Not: Önceden iç piyasaya girme hakları yoktu.)
• İngiliz tüccarlar, iç ticarette yerli tüccarlardan fazla vergi ödemeyecek.
• Yabancı mallar Boğazlardan serbestçe geçebilecek.
• İngilizlerden mal alım ve nakli için belge istenmeyecek.
• Antlaşma sürekli olacak ve tüm Avrupa Devletleri yararlanabilecekti.

Önemli: Bu antlaşma ile yabancı mallar Osmanlı pazarlarına hakim olmuştur. Osmanlı Devleti’nin ekonomik yönden dışa bağımlılığı artmış Avrupalı Devletlerinin iç pazarı haline gelmiştir. Yerli tüccar yabancı tüccarlarla rekabet edememiş ve kepenk kapatmak zorunda kalmıştır.

Mısır Sorunu’nun Çözümü

Yapılan Kütahya antlaşmasından her iki tarafta memnun olmamıştır. Mehmet Ali Paşa göndermesi gereken vergileri göndermemiş ve bağımsızlığını ilan etmiştir. Bunun üzerine 1839’da Nizip Savaşı meydana geldi. Osmanlı kuvvetleri yenildi. Rusya’nın müdahale etmesini istemeyen İngiltere iki taraf arasında Londra Antlaşması’nın yapılmasını sağladı.  Bu antlaşmaya göre;

• Mısır hukuki yönden Osmanlı Devleti’ne bağlı olacaktı.
• Mısır Valiliği babadan oğula geçmek şartıyla Mehmet Ali Paşa’ ya bırakılacak,
• Toplanan vergiler padişah adına toplanacak ve dörtte biri İstanbul’a gönderilecekti.
• Suriye, Girit ve Adana valilikleri Osmanlı Devleti’ne geri verilecekti.

Boğazlar Meselesi

Osmanlı Devleti’nin Mısır meselesi yüzünden Rusya’dan yardım istemesi ve Hünkar İskelesi Antlaşması’nı imzalaması ortaya bir “Boğazlar Meselesi” çıkarmıştır. Hünkar İskelesi antlaşmasının 8 yıllık bitiminde Londra’da İngiltere’nin öncülüğünde toplanan Londra konferansında Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Buna göre;

• Boğazlar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacaktı.
• Varış halindeyken Boğazlar bütün savaş gemilerine kapalı tutulacaktı.
• Ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçebilecekti.
• Bu sözleşme ile Boğazlar, uluslararası bir statü kazandı.  

Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların/içeriklerin tüm hakları “tarihyolu.com” aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının/içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya/içeriğe aktif link verilerek kullanılabilir.