Meşrutiyet Dönemi

Mutlakiyet: (Monarşi) Hükümdarın kayıtsız şartsız yönetimi elinde bulundurması, tek bir kişinin yönetimde etkin olması.

Meşrutiyet: Hükümdarın yetkilerinin anayasa ve halkoyuyla seçilen meclis tarafından kısıtlandığı yönetim biçimine denir. Meşrutiyet, bir hükümdarın başkanlığı altında parlamento yönetimine dayanan hükümet biçimidir. Yani meşruti yönetimde padişahın yanı sıra meclis ve bir de anayasa olmalıdır.

I. Meşrutiyet Dönemi (1876-1878)

Mithat Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa gibi bazı aydınlar devletin içine düştüğü kötü durumdan kurtulması için,   Meşrutiyet’in ilan edilmesi gerektiğini savunuyorlardı Bu aydınların bulunduğu bu gruba Genç Osmanlılar  ( Yeni Osmanlılar) ve Avrupalılar tarafından Jön Türkler deniyordu.

Uyarı: I. Meşrutiyet ilanında etkili olan grup: Genç Osmanlılar

Jön Türkler, meşrutiyeti ilan etme yanlısı olmayan padişah Abdülaziz’i tahttan indirerek yerine V. Murat’ı çıkardılar. Jön Türkler, sağlığı bozuk olan V.Murat üç ay sonra tahttan indirerek, meşrutiyeti ilan edeceğine söz veren II. Abdülhamit’i tahta geçirdiler.

Abdülhamit, sözünü yerine getirmek için Mithat Paşa’yı sadrazamlığa getirerek meşrutiyeti ilan etti (23 Aralık 1876).

Meşrutiyet’in İlanının Önemi:

• Meşrutiyet’in ilanı ile ilk kez halk, padişahın yanında yönetime ortak olmuştur.
• Halk ilk defa seçme-seçilme ve temsil hakkını kullanmıştır.
• Osmanlı Devleti’nde Mutlakiyet olan yönetim şekli sona ermiş, Meşrutiyet yönetimi başlamıştır.
• Osmanlı tarihinin aynı zamanda Türk tarihinin ilk anayasası olan, Kanun-ı Esasi ilan edilmiştir.
• Meclis-i Mebusan ve Meclis’i Ayan olmak üzere iki meclis açıldı. Meclis-i Mebusan’ın üyelerini halk, Meclis-i Ayan’ın üyelerini padişah seçti.

Abdülhamit, 1877-78 Osmanlı Rus Savaşını (93 Harbi) gerekçe göstererek meclisi kapattı. Böylece meşrutiyet sona erdi. Tekrar mutlakiyet başladı.

II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1923)

Meşrutiyet’in kapatılması üzerine harekete geçen Jön Türkler, İttihat ve Terakki Örgütü’nü kurdular (1889).

Örgüt, II. Abdülhamit’e meşrutiyeti tekrar ilan etmesi  için baskı yaptı. Padişah meşrutiyeti ilan etmeyince, İttihat ve Terakki Örgütü’ne bağlı bulunan Niyazi Bey ve Enver Bey birlikleriyle Balkanlarda ayaklandı. Ayaklanmanın büyümesini istemeyen II. Abdülhamit, ikinci kez meşrutiyeti ilan etmiştir (1908). Böylece II. Meşrutiyet dönemi başlamıştır.

31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)

Meşrutiyet karşıtları İstanbul’da bir isyan çıkarttılar. Bu isyana “31 Mart Olayı”  denir. İsyanı Selanik’ten yola çıkan, kurmay başkanlığını Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu bastırmıştır.

Sonuçları:

• 1876 Anayasası tekrar yürürlüğe girdi.
• Anayasa değişikliği ile padişahın meclisi kapatması zorlaştırılmıştır.
• İttihat ve Terakki bu ayaklanmadan II. Abdülhamit’i sorumlu tutarak onu tahttan indirmiş, yerine V. Mehmet Reşat padişah yapılmıştır.
• Karışıklıklardan yararlanmak isteyen Avrupalı devletler bazı yerleri işgal etti.

-Yunanistan, Girit’i işgal etti (1908)

-Avusturya-Macaristan, Bosna-Hersek’i işgal etti.

-Bulgaristan, bağımsızlığını ilan etti.

• Bu dönemde ülkeyi İttihat ve Terakki Cemiyeti yönetti. İttihatçılar yönetimde Türkçülük fikrine önem verdiler.
• Basına uygulanan sansür kaldırıldı.

Uyarı: “31 Mart Olayı” Osmanlı tarihinde rejime yönelik ilk isyan hareketidir.