İhtida ne demek?

Sözlükte “doğru yolu bulmak; yol göstermek” mânalarına gelen hüdâ (hedy, hidâyet) kökünden türemiş olup “gerçeğe ulaşmak, doğru yolu bulmak” demektir. Terim olarak inançsız iken veya başka bir dine mensupken İslâm dinini benimsemeyi ifade eder. İhtida eden kimseye “mühtedi” adı verilir. Yani başka bir dinden çıkıp Müslüman olma anlamına gelen ihtida hareketine ilk olarak İran’ın fethi sırasında rastlandı. Kadisiye Savaşı’ndan sonra Sasani ordusundan dört bin asker Müslümanlığı kabul etti. İslam ordusuyla birlikte Medain ve Celulâ’nın fethine katılan bu askerler daha sonra Kûfe’ye iskân edildi. Aynı şekilde Celula’nın fethi bölgede geniş çaplı ihtidaların yolunu açtı. Benzer gelişmeler Azerbaycan’ın fethinden sonra da yaşandı. Hz. Osman Dönemi’nde başlatılan Müslümanların Azerbaycan’a iskânı Hz. Ali Dönemi’nde de sürdü. İslam Devleti’nin adaletli yönetimi ve Müslümanların hoşgörülü yaklaşımı da eklenince bu iskân süreci Azerilerin ihtidasıyla sonuçlandı.

Hz. Muhammed, hür Arap Müslümanlar ile mevali denilen köle iken azat edilmiş Müslümanlar arasında ayrım gözetmemişti. Dört Halife Dönemi boyunca devam eden bu anlayışın gereği olarak İslam’a ihtida edenler hukuken Müslüman Araplarla eşit kabul edildi. Hz. Ömer mevali olarak adlandırılan bu insanları diğer Müslümanlarla aynı seviyede tuttu. Valilerinden askerî divan defterlerine mevalinin de kaydedilmesini ve onlara Arap olanlarla aynı miktarda maaş bağlanmasını istedi. Hz. Ali de maaş ve ganimet dağıtımında Müslüman Araplarla mevali arasında bir ayrım gözetmedi.