Erzurum Kongresi (23 Temmuz-7 Ağustos 1919)

Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu Müdafaa-i Hu­kuk Cemiyeti ile Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti tarafından Rum ve Ermenilere karşı Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesinin bütünlüğü­nün korunması için toplanmıştır.

Erzurum Kongresi 23 Temmuz’da Erzurum, Van, Bitlis, Sivas ve Trabzon’dan gelen üyelerin katılımıyla toplanmıştır.

Alınan Kararlar:

• Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.

Yorum:

a) İlk kez milli sınırdan bahsedilmiştir. Bu madde Sivas Kongresi ve Misak-ı Milli karar­larının da ilk maddesidir.

b) Misak-ı Millinin temelleri atılmıştır.

c) Bütün bölücülere tepki gösterilmiş, emperyalist politikalara ve azınlıkların devlet kurma düşüncelerine karşı çıkılmıştır.

• Her türlü yabancı devlet işgaline karşı millet, birlik olarak kendisini müdafaa edecektir.

Yorum:

a) Bu madde ile Doğu Anadolu’daki cemiyetler birleştirilmiştir.

 Vatanın ve istiklalin muhafaza ve teminini İstan­bul Hükümeti sağlayamazsa; Anadolu’da geçici bir hükümet kurula­caktır. Hükümeti milli kongre seçecektir. Kongre toplantı halinde değilse; bu işi Temsil Heyeti yapacaktır.

Yorum:

a) İlk defa yeni bir geçici hükümetten bahsedildi.

• Kuva-yı Milliyeyi etkin, milli iradeyi hâkim kılmak esastır.

Yorum:

a) İlk defa millet iradesinden bahsedilmiş, ulus egemenliğine vurgu yapılmıştır.

• Hıristiyan azınlığa siyasi hâkimiyetimizi zedele­yici ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar veri­lemez.

Yorum:

a) Her türlü ayrıcalığa karşı çıkılmıştır.

• Manda ve himaye kabul edilemez.

Yorum:

a) Bağımsızlığın koşulsuz olarak sağlanacağı vurgulanmıştır.

b) İlk kez ve açıkça manda ve himaye reddedilmiştir.

• Milli meclisin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclisin denetimi altında yürütülmesine çalışılacaktır.

Yorum:

a) Meclis-i Mebusanın toplanması ve yönetimde halk iradesinin ön plana çıkarılması istenmiş­tir.

b) İstanbul hükümeti meclis aracılığıyla kontrol altına alınmaya çalışılmıştır.

• Ulusal irade padişah ve halifeyi de kurtaracaktır.

Yorum:

a)Birlik ve beraberliğin devamı için bu karar alınmıştır.

• Milletimizin bağımsızlığını ve yurdumuzun bütünlüğünü ele geçirme amacı olmayan herhangi bir devletin yardımları kabul edilebilir.

Yorum:

a) Dışarıdan gelebilecek yardımların insani amaç­larla olması durumunda kabul edilebileceği vurgu­lanmıştır.

b)Yabancılarla kurulacak ilişkiler düzenlenmiş, dış politika esaslarından biri belirlenmiştir.

• Şark Vilayetleri Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti her türlü particilik oluşumundan tamamen uzaktır.

Yorum:

a)Birlik ve beraberliği bozacak çekişmeler engellenmeye çalışılmıştır.

 Erzurum Kongresinin Önemi (Değerlendirmesi)

• Erzurum Kongresi toplanış amacı ve katılımı yönüyle bölgeseldir. Fakat alınan kararlar tüm yurdu ilgilendirdiği için ulusaldır.

• İstanbul hükümetine karşı toplandığından ve aldığı karalardan dolayı ihtilalcı bir kongredir.

• Tam bağımsızlık ve ulus egemenliği fikirleri açıkça vurgulandı.

• Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişiden oluşan ve Doğu illerini temsil eden Temsil Heyeti ku­ruldu.

• İlk defa ulusal sınırlardan bahsedildi.

• Doğu Anadolu’daki cemiyetler ve Trabzon Muha­faza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Doğu Ana­dolu Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti adı al­tında birleştirildi.

• Azınlık haklarına ilk defa tepki gösterildi.

• Sivil bir vatandaş olan Mustafa Kemal’in, kong­reye ve temsil heyetine başkan seçilmesi, Mustafa Kemal’in yetki problemini ortadan kaldırdı.

• İstanbul hükümeti kongrede alınan kararların anayasaya aykırı olduğunu ileri sürerek Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Refet Bele için tutuklama kararı çıkardı. (30 Temmuz 1919).

• Ulusal güçlerin birleştirilmesi için ilk adım atıldı.

Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların/içeriklerin tüm hakları “tarihyolu.com” aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının/içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya/içeriğe aktif link verilerek kullanılabilir.