CENGİZ YASASINDAKİ BAZI KURALLAR

XIII. yüzyıl başlarında Orta Asya’da güçlü bir devlet kuran Moğol İmparatoru Cengiz Han, devletini yönetmek ve ülkesinde düzeni sağlayabilmek için kendi adıyla anılan yasalar yaptı. Devletin silahla kurulduğunu ancak kalem ve kanunla idare edileceğini bilen Cengiz Han, hukuk konusunda Uygur Türklerinden yararlandı. Seçtiği deneyimli devlet adamlarını ve âlimleri kanunlarını yazılı hâle getirmekle görevlendirdi. Uygurca yazılan Cengiz Yasası’nda Cengiz Han’ın yasaklarının yanı sıra Türk töresinden alınma hükümlere de yer verildi.

Cengiz Han’ın yasaları onun ölümünden sonra kendi soyundan gelenlerin kurduğu Moğol devletlerinde de yaşatıldı. Karşılaşılan siyasi, askerî ve sosyal sorunlar yazılı tomarlar hâlinde muhafaza edilen kanun metinlerine göre çözüldü. Aynı kanunlar Anadolu ve İran’da kurulan Türk devletlerince hazırlanan yasakname adlı hukuk metinlerinde de kullanıldı.

Cengiz Yasası’ndan Seçmeler

1. Kainatın yaratıcısı tek bir tanrıdır bu tanrıya tapılacaktır.

2. Cengiz Han’ın erkek soyundan olmayan hic kimse kendini “Han” ilan edemez. Erkek soyundan gelenler ise ancak kurultay kararıyla “Han” olabilirler.

3. Düşman teslim olmadıktan sonra onlarla barış antlaşması imzalanmaz.

4. Ordu yüz, bin, on bin kişilik kıtalar halinde olacaktır. Silahları korumaya görevli subay; askerlere silahlarını kendi eliyle teslim eder, bir de askerler silahlarını kışın ava gitmek için alabilirler.

5. Savaşa gitmeyenler bayındırlık işlerinin bütününe katılmak zorundadır. Ayrıca haftada bir gün Han’ın hizmetinde çalışırlar.

6. Çaldıkları eşya kıymetli ise hırsızlar idam edilirler, fakat eşyanın değeri az ise yedi veya yedi yüz değnek vurulur. Çalınan malın dokuz katı kadar mal verenler değnek cezasından kurtulur.

7. Kimse kendi milletinden köle edinemez. Başkasının kölesini, sahibinin izni olmaksızın kendi hizmetinde kullananlar idam olunurlar. Kaçak bir köleye rastlayan onu sahibine götürmeye mecburdur. Götürmeyen idam cezasına çarptırılır.

8. Casuslar, yalancı şahitler, cinsi sapıklar, sihirbaz ve büyücüler idam olunur.

9. Zimmetine para geçiren mal memurları idam olunur.10. Erkek, birinci ve ikinci dereceden akrabası olmamak şartıyla bakabileceği kadar kadın ve cariye alabilir.

11. Saray ve orduya, kışın yiyecek bulabilmek için halk, Mart ayından Mayıs öncesine kadar Ceylan ve benzeri av hayvanları avlarlar.

12. Hayvanların kanı ve bağırsakları yenilebilir.

13. Zina yapanlar idam olunur. Zina yapanı suç ustu yakalayan şahit onları öldürebilir.

14. iki aile ölen çocuklarını, yine onlar için düğün için yaparak evlendirebilir.

15. Tarkan(asilzade)ların aynı kusurları dokuz defaya kadar bağışlanır.

16. Gök gürlerken suya girmek yasaktır (Moğollar gök gürlemesinden çok korkardı).