18. Yüzyıl Islahatları

  III. Ahmet Dönemi -Lale Devri- (1718–1730)

Osmanlı tarihinde 1718 Pasarofça Anlaşmasıyla başlayıp, 1730 Patrona Halil İsyanıyla sona eren döneme Lale Devri denmiştir. Dönemin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır. Bu dönemde diplomasi, bilim, eğitim ve sanat alanında önemli gelişmeler yaşanmıştır. İstanbul’da eğlence hayatı da yaygınlaşmıştır.

Bu dönemde;

• Avrupa’nın Paris, Moskova, Viyana ve Varşova gibi önemli merkezlerine ilk kez geçici elçiler gönderildi. (ilk geçici Elçilik Paris’te açıldı. İlk elçi 28 Çelebi Mehmet’tir.) Avrupa’yı tanıma ve keşfetme çalışmaları var.

Uyarı: Bu durum Avrupa’nın tanınmasını sağladı ve bu gözlemler sonunda sonraki dönemlerde yapılan ıslahatlarda Avrupa’nın etkisi görülecektir. Ayrıca Avrupa’da elçiliklerin açılması batının üstünlüğünün kabul edildiği anlamına gelir.

• İlk kez özel Türk Matbaası açıldı. (İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi tarafından)

Uyarı: Matbaada basılan ilk eser Vani Efendi tarafından yazılan Van Kulu Lügatidir.

Uyarı: Matbaa Avrupa’dan alınan ilk yeniliktir.

Uyarı: Matbaaya en çok tepkiyi hattalar göstermiş bunun üzerine dini eserlerin elde yazılmasına, tarih, coğrafya ve felsefe kitaplarının matbaada basılmasına karar verilmiştir.

• Yeniçerilerden itfaiye bölüğü (tulumbacılar) oluşturuldu.
• Kumaş, Kâğıt, Çini fabrikaları açıldı.
• İlk kez çiçek aşısı uygulandı.
• Avrupa’dan alınan Barok ve Rokoko tarzı mimarı örnek alındı. En çok sivil mimari gelişti. (III. Ahmet Çeşmesi, Nuru Osmaniye Camii)
• Doğu ve Batı’nın eserlerinin tercümesini sağlamak için “Tercüme Encümenliği” kuruldu.
• Kütüphaneler açıldı.
• Minyatür en çok bu dönemde gelişti. Levni Minyatürün en önemli ustasıdır.
• Nedim bu dönemin şairidir.

Uyarı: Bu dönemde askeri alanda hiçbir yenilik yapılmamıştır.

Uyarı: Lale devri kültürel alandaki etkinliklerin ve zevk ve sefanın doruğa çıktığı dönemdir.

Bu dönem Patrona Halil İsyanı ile sona ermiştir. Patrona Halil isyanına halktan kişilerde katıldı. İsyancılar bahçe ve köşkleri yerle bir ederken, matbaaya dokunmadılar. Bu durum halkın yeniliklere değil yöneticilerin hatalı tutumlarına tepkili olduklarını gösterir.

I. Mahmut Dönemi (1730–1754)

Bu dönemde askeri alandaki ıslahatlara önem verilmiştir.

• Batının Askeri üstünlüğü kabul edilerek Avrupa’yı tarzda alay, bölük, tabur uygulamasına geçilmiştir.

Uyarı: Batının Askeri üstünlüğü ilk kez bu dönemde kabul edilmiştir.

• Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi. (1740)
• Subay yetiştirmek amacıyla Hendesehane (1734) kuruldu.

Uyarı: Avrupa tarzında açılan ilk askeri okul.

• Avrupa’dan subaylar getirilerek ordu düzeltilmeye çalışıldı.
• Kont De Bonneval (Humbaracı Ahmet Paşa) tarafından Humbaracı Ocağı kuruldu.

III. Mustafa Dönemi (1757- 1774)

• Avrupa’dan Teknik subay getirilmeye devam edildi.
• Sürat Topçuları Ocağı kurularak başına Baron De Tott getirildi.
• Tersane ve Tophane ıslah edildi.
• Deniz subayı yetiştirmek amacıyla Mühendishaneyi Bahri Hümayun kuruldu. (Deniz Mühendishanesi)

• İlk kez Esham uygulamasına gidildi. (İç borçlanma)

I. Abdülhamit Dönemi(1774–1789)

• Ulufe alım satımı yasaklandı. Cülus bahşişi kaldırıldı.
• İstihkâm okulu açıldı.
• Yerli malı kullanma zorunluluğu getirildi.
• Humbaracı ve Surat Topçuları ocağı ıslah edildi.

III. Selim Dönemi (1789- 1807)

• Selim ıslahatlarına başlamadan önce Meşveret Meclislerini (danışma meclisi) toplayıp devlet adamlarından Lahiyalar (Rapor) almıştır.
• İlk kez devlet Matbaası (Matbaayı Amire) kuruldu.
• Askeri teknik okullarda Fransızca zorunlu oldu.
• Avrupa’da ilk kez daimi elçilikler açıldı. (Paris, Berlin, Viyana, Londra)
• Deniz Mühendishanesi genişletildi.
• Kara Mühendishanesi kuruldu. (Mühendishaneyi Berri Hümayun)
• Yeniçerilerin yanında Nizamı Cedid adı verilen yeni bir ordu kuruldu.
• Bu ordunun masraflarını karşılamak amacıyla İradı Cedid hazinesi hazırlandı.
• Yurt dışından mal alımına sınırlandırmalar getirildi.

Uyarı: Bu dönem ıslahatları Nizamı Cedid dönemi ıslahatları olarak da bilinir.

Uyarı: Çağdaşlaşma ve Batılılaşma III. Selim ile başlamıştır.

Uyarı: Osmanlı devletinde Islahatların Planlı ve Programlı yapıldığı dönem III. Selim dönemidir.

Bu dönem 1807 yılındaki Kabakçı Mustafa İsyanı ile sona ermiş ve III. Selim öldürülmüştür. 

XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Genel Özellikleri

• Duraklama devrinden farklı olarak batılılaşma başlamıştır.
• Batının teknik üstünlüğü kabul edildi.
• Bilim, Teknik ve özelliklede Askeri yeniliklerden yararlanıldı.
• Dönemin ıslahatları duraklama dönemine göre daha köklü yapılmıştır.

Uyarı: Bu dönem ıslahatlarına en çok tepki çıkarları elden giden Yeniçeri ve Ulemadan gelmiştir.

Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların/içeriklerin tüm hakları “tarihyolu.com” aittir. Kaynak gösterilse dahi yazının/içeriğin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak alıntılanan yazının bir bölümü, alıntılanan yazıya/içeriğe aktif link verilerek kullanılabilir.